ขึ้นบ้านใหม่

กรณีที่สร้างบ้านขึ้นมาใหม่จะต้องสืบชะตา(จ๊ะต๋า) และทำบุญขึ้นบ้านใหม่สิ่งของที่มีในประเพณีขึ้นบ้านใหม่ จะมีที่เห็นเด่นชัดคือไม้ค้ำ ทำจากไม้ง่ามเอาเปลือกออกเกลาให้เกลี้ยงสามอัน เอาง่ามทั้งสามสุมกันเป็นสามเหลี่ยม  ตรงยอด(จ้อ)ใส่ธงสีขาวเล็ก(ธงสามเหลี่ยม)เรียกว่าจ้อ ปนกับธูปเงิน ธูปทอง  โคนทั้งสามใส่หม้อน้ำดินปิดด้วยกระดาษเงินกระดาษทอง มะพร้าวหนึ่งทะลาย กล้วยหนึ่งเครือ ต้นกล้วย ต้นอ้อย ต้นกุ๊ก หมอน เสื่อ อย่างละหนึ่ง ไม้ง่ามเล็ก มัดกับโคนไม้ง่ามเล็กหุ้มด้วยกระดาษเงินกระดาษทองอย่างละหนึ่งร้อยแปดอันวางไว้โคนไม้ค้ำ หมากพลูร้อยเป็นสายยาวหนึ่งร้อยแปดอัน บุหรี่ร้อยเป็นสายยาวหนึ่งร้อยแปดอัน เมี่ยงห่อด้วยใบตองร้อยแปดสายยาวหนึ่งร้อยแปดอัน สายแต่ละสายผูกคู่กับไม้ค้ำแต่ละอัน(สามอัน)  สวยอันใหญ่ไม่ใส่ดอกไม้ แต่ใส่เทียนเล่มโตไว้ตรงกลาง(คาดว่าคงกันน้ำตาเทียนหยดเลอะเทอะ มัดตัดกับไม้ไผ่อันเล็กๆ ผูกติดกับไม้ง่ามอันใดอันหนึ่ง  สวยดอกไม้เล็ก(ดูได้ที่สวยในเว็บนี้) หนึ่งร้อยแปดอันใส่ในขันไว้ใกล้ๆ ไม้ค้ำ โยงไม้ค้ำด้วยสายสินจน์  ของอีกอย่างคือ สะตวงถอน กับสะตวงท้าวทั้งสี่ 

สะตวงถอนใช้ประกอบพิธีถอนสิ่งอัปมงคลทุกอย่าง เช่น ไม้มี  มีห้าอันทุกอันเหมือนกันหมด ประกอบด้วยธงอันเล็กสีขาวหรือจ้อติดกาวกับไม้ปักไว้สี่มุมของสะตวงที่ทำด้วยกาบกล้วยหักมุมเป็นสี่เหลี่ยมกรุด้วยไม้ปักตรงก้นสะตวงปูด้วยใบตองหรือไม่ก็ได้เพื่อกันของหล่น ของในสะตวงถอน   ประกอบด้วย  ข้าว กล้วย ของหวาน ของคาว อย่างละนิดละหน่อย เทียน ข้าวตอกดอกไม้ เมี่ยง บุหรี่ เอาสะตวงถอนหนึ่งอันวางไว้กลางบ้าน  อีกสี่อันวางไว้สี่มุมของบริเวณบ้าน ส่วนวันสวดจริง นำเทียนเล็กปักในถาดที่ใส่ทรายไว้และจุดตอนประกอบพิธี 

 

สะตวงท้าวทั้งสี่คือสะตวงของที่ประกอบด้วยของที่เหมือนกัน   ท้าวทั้งสี่อาจทำจากหยวกกล้วยขัดกันเป็นกากบาทวางบนเสาที่เป็นฐานทำจากต้นกล้วย แล้วเอาสะตวงวางไว้สี่มุมของกากบาทแต่ละข้าง  บ้านเรือนสมัยโบราณไม่มีเจ้าที่เป็นบ้านเล็กๆ ทำด้วยปูนแบบสมัยนี้อาจจะทำท้าวทั้งสี่ด้วยไม้พอเสร็จพิธีก็ทิ้งฐานท้าวทั้งสี่ไว้เป็นเจ้าที่ไปเลย  พอล่วงมาสมัยปัจจุบันคนเหนือก็รับเอาศาลเจ้าที่ที่ทำเป็นบ้านหลังเล็กๆ จากภาคกลางมา ก็เลยไม่เหลือท้าวทั้งสี่ไว้  ข้าพเจ้าเป็นเด็กยังเคยเห็นฐานท้าวทั้งสี่ติดกับเจ้าที่ที่เป็นบ้านไม้เล็กๆ อยู่เลย  ดังนั้นขณะนี้ก็เลยทำท้าวทั้งสี่จากต้นกล้วยเวลาตั้งก็วางริมเจ้าที่  

ข้าพเจ้าก็สงสัยว่าทำไมของต่างๆ มีจำนวนร้อยแปดนัก ที่มาจากการสอบถามตุ๊ดม(พระดม) ปรากฎว่ามาจากคุณพระรัตนไตรรวมร้อยแปดนั่นเอง 

ของทุกอย่างจะต้องเตรียมและพร้อมในวันดา(ก่อนวันประกอบพิธีหนึ่งวัน) ชาวบ้านจะมารวมกันเพื่อจัดเตรียมสิ่งของและมีการเลี้ยงอาหารชาวบ้านผู้มาร่วมงาน พิธีขึ้นบ้านใหม่นิยมบอกแขกเอง(ส่วนใหญ่เป็นคนในหมู่บ้าน หรือไม่ก็ฝากบอกคนรู้จักมาร่วมงาน ไม่นิยมแจกการ์ดเชิญแบบภาคกลาง